Foert in ‘18: Als stemmen iets veranderde, dan was het al illegaal geworden

Publifin, Publipart, Publilec. De politici die dachten hier publi-citeit uit te slaan kregen de boemerang in het gezicht. Het vertrouwen in de politici krijgt opnieuw een deuk. En ze waren al minder te betrouwen dan bankiers, reclamemakers en priesters.

Dat belooft voor de gemeenteraadsverkiezingen in 2018. Want ondanks de opkomstplicht - nee, geen stemplicht - is het aantal mensen dat effectief aan de stembus verschijnt op de terugweg. Vergrijzing, migratie, digitaal stemmen: het zijn allemaal mogelijke verklaringen voor een dalende opkomst. Maar laten we vooral de ‘foert’-stem niet vergeten: mensen die blanco stemmen of urenlang in dat stemhokje blijven staan om als politiek statement een gigantische piemel of andere onschunnigheden op hun stemblad te schetsen - “Meneer, waar kan ik mijn stempotlood slijpen?”. Met de onthullingen van de laatste weken kunnen verwachten dat die trend zich zal verderzetten.

In 1988 was het percentage Vlamingen¹ dat thuis bleef op kieszondag slecht 5%. Dat percentage liep in 2012 al op tot 8.4%. Het aantal blanco’s en ongeldige stemmen gaat eerder achteruit. Maar als je ze samen optelt zien we een stijging van 9% naar 11.7% van het aandeel van mensen die geen voorkeur heeft voor een politieke partij. Noem het gerust de ‘foertratio’, het aandeel van het volledige kiezerskorps dat ontgoocheld is in de democratie.

Maar het wordt vooral uitkijken naar de stad Gent. Het was in de Arteveldestad dat de bom ontplofte en diverse politici in het oog van de storm kwamen te staan dankzij het Publipartschandaal. Schepenen gingen, lijsttrekkers kwamen en kartels bleven bestaan. In Gent ligt de opkomst al traditioneel lager dan het Vlaamse gemiddelde. In 1988 bleef 7.4% weg van de stembussen en in 2012 liep dat al op tot 9.7%. Tel daar de blanco’s en ongeldige stemmen bij en dan blijkt dat 13.4% zijn of haar stem niet komt uitbrengen.

Grote versie

En het is niet alleen Gent waar de opkomst traditioneel lager ligt. Het is voornamelijk in de steden dat mensen wegblijven uit de stemlokalen. Er is een duidelijk verband tussen het aantal kiesgerechtigden in een gemeente en het aandeel van die kiesgerechtigden dat niet komt opdagen of blanco/ongeldig stemt, de ‘foertratio’.

In het gebruikte log-log model wordt voor de verkiezingen van 2012, 21.2% van de de foertratio in elke gemeente verklaard door de het aantal kiesgerechtigden. 21.2%, dat is vrij veel. Maar dat wil zeggen dat de overige 78.8% verklaard wordt door een heleboel andere factoren.

Zoals je alsook kan zien in bovenstaande grafiek groeit de foertratio sterk bij steden met tussen de 0 en 40.000 kiesgerechtigden en zwakt de stijging daarna af. Het zou kunnen dat er gène bestaat in kleine gemeenschappen waar iedereen elkaar kent en het not done is om niet op de bassischool te verschijnen om voor een verre neef te stemmen die voor niks anders geschikt is dan de politiek. Hoe groter de gemeente, hoe meer die schaamte wegvalt. Maar of die gemeente nu 40.000 of 300.000 kiesgerechtigden kent, dat doet er niet veel meer toe. Desalniettemin, een uitbreiding van het model met andere factoren zoals inkomen en leeftijd zouden voor interessante inzichten kunnen zorgen.

Het verband tussen kiezerskorpsgrootte en foertratio is voor ieder (gemeenteraads)verkiezingsjaar aanwezig en significant. Voor de verkiezingen van 2012-10-14 was de grootte van het kiezerskorps de beste predictor (23.27%), Voor de verkiezingen van 2000-10-08 was het dan weer een slechtere predictor en werd slechts 13.44% van de foertratio per gemeente verklaard door het aantal kiesgerechtigden. In de volgende figuur doen we hetzelfde als in de vorige grafiek, maar bekijken we alle verkiezingsjaren sinds 1988 én zoomen we in op gemeenten die minder dan 70.000 kiesgerechtigden hebben - alle gemeenten behalve Antwerpen, Brugge en Gent.

Nee, het gaat niet goed met de representativiteit van onze verkozenen. Als meer dan 10% van de kiesgerechtigden op kieszondag met de middenvinger omhoog in de veranda gaat zitten, dan is er iets fout. Publipart toonde andermaal aan wat al eeuwenlang over de lippen vloeit: “‘t Zijn allemoal zakkevullers, menier!” Maar kan er iets aan gedaan worden?Misschien heeft de moderne democratie een upgrade nodig. Misschien moet de opkomstplicht op de schop? Wie zal het zeggen. Maar hier is alvast mijn vroegtijdige voorspelling voor 14 oktober 2018: De foertratio zal een nieuw record bereiken.

R code here.
I know nothing and welcome your feedback here.